17 giờ ngày 4-8-1999, Công an huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn nhận được tin báo của một đơn vị quân đội đóng quân trên địa bàn: Có hai đối tượng vừa xông vào đơn vị cướp hai khẩu súng tiểu liên AK và sáu băng đạn (khoảng 150 viên) đang trên đường chạy ra thị trấn Mẹt, huyện Hữu Lũng.
Cuộc đọ súng trên cầu Dục Quang
Trên Quốc lộ 1A, chúng chặn một người điều khiển xe Minsk bắt chở về hướng thị xã Bắc Giang (nay là TP. Bắc Giang). Đi được khoảng 4km hai tên cướp xuống xe, ôm súng chạy bộ khoảng 200m. Tới một cửa hàng bán xăng ven đường, chúng dùng súng uy hiếp anh Đào Văn Hùng (trú huyện Hữu Lũng) cướp xe Minsk để tiếp tục trốn chạy theo đường Quốc lộ 1A về phía Bắc Giang. Lúc này, Công an tỉnh Bắc Giang cũng nhận được yêu cầu phối hợp chặn bắt.
Vũ khí lực lượng CA thu được
Chạy đến khu vực Giỏ, huyện Lạng Giang, Bắc Giang, xe hết xăng nên hai tên cướp rẽ vào quán của anh Hòa mua bốn lít xăng. Sau khi đổ xăng, đạp mãi không nổ, vừa lúc đó chúng phát hiện chị Đào Thị Mai, người địa phương đi xe Dream II tới. Hai tên liền bỏ xe Minsk chạy đến cướp xe của chị Mai. Do chị Mai chống trả, chúng đã bắn ba phát súng tước đi sinh mạng nạn nhân rồi cướp xe tiếp tục chạy trốn.
Tại địa phận tỉnh Bắc Giang, lực lượng trực chiến của các đơn vị khẩn trương lên đường. Tên cướp điều khiển xe máy ra sức tăng ga, tên ngồi sau tay lăm lăm khẩu AK, thỉnh thoảng bắn vài phát đạn về phía những người truy đuổi. Đã nhiều lần các chiến sĩ công an dự định khi vượt xe cùng chiều tiếp cận bọn chúng để nổ súng nhưng sợ ảnh hưởng đến tính mạng người dân. Chạy qua thị xã Bắc Giang khoảng 9km, đến ngã ba Đình Trám thuộc huyện Việt Yên, bọn cướp rẽ từ đường 1A vào Quốc lộ 37 đi Thái Nguyên.
Trước đó ít phút, nhận được lệnh của Giám đốc CA tỉnh Bắc Giang, CA huyện Việt Yên đã lập ngay một tổ công tác để phối hợp bắt giữ hai tên cướp. Trung tá Nguyễn Văn Cành, Phó trưởng Công an huyện giao cho đại úy Đào Duy Hoan, Đội trưởng Đội Cảnh sát hình sự một khẩu súng AK cùng 30 viên đạn và ra lệnh khẩn cấp đến Quốc lộ 1A đón đối tượng. Cùng lúc, đại úy Đỗ VănThân, đại úy Thân Đức Thuận (công tác tại Đội cảnh sát kinh tế) và cảnh sát điều tra công an huyện cũng được lệnh lên đường. Từ Công an huyện Việt Yên, theo quốc lộ 37 tới ngã ba Đình Trám, nơi giao cắt với Quốc lộ 1A dài khoảng 2km, đại úy Thân Đức Thuận điều khiển chiếc Suzuki 250cc chở đại úy Đào Duy Hoan ôm súng AK và đại úy Đỗ Văn Thân vội giắt khẩu K54 phóng xe Honda 82 đuổi kịp đồng đội.
Thuận và Hoan đi được khoảng 600m, tới cầu Dục Quang nằm trên Quốc lộ 37 thuộc thị trấn Bích Động của huyện Việt Yên thì phát hiện hai thanh niên đi xe Dream II ngược chiều đang tiến về phía họ. Khi hai anh vượt qua cầu, cách chiếc xe này khoảng vài chục mét thì bất ngờ tên ngồi sau cầm súng AK chĩa về phía họ bắn hai phát. Đại úy Hoan kịp kêu: “Đúng bọn cướp đây rồi”. Anh vừa dứt lời thì hai tên cướp phóng xe vượt qua, đại úy Hoan ôm khẩu AK lăn xuống vệ đường bắn đuổi theo. Bọn chúng tới đầu cầu Dục Quang thì đối mặt với đại úy Thân mặc thường phục vừa tới. Hai tên cướp bỏ xe nhảy xuống nép vào chân cầu bắn trả quyết liệt. Khi cuộc đọ súng đang diễn ra, đại úy Đồng Văn Quy, Bùi Đức Hùng và Thân Quang Đồng thuộc Phòng CSGT - CA tỉnh Bắc Giang đến tiếp sức. Đại úy Hoan dùng súng AK khống chế không cho hai tên cướp thoát khỏi khu vực cầu. Bọn chúng cũng liên tục bắn trả về phía Hoan. Giữa lúc đó, các anh phát hiện một người đàn ông đi xe Simson chở hai can bia đang vượt qua cầu ra ngã ba Đình Trám. Người này không biết chuyện gì đang xảy ra nên đã bị bọn cướp bắn chết. Quá trình đấu súng, đại úy Thân Đức Thuận trúng đạn của bọn cướp và bị thương ở mặt. Được sự yểm trợ của đồng đội, đại úy Quy bí mật tiếp cận vào trong đưa Thuận ra ngoài đi Viện Quân y 110 cấp cứu.
Lúc này trời đã nhập nhoạng tối, hai tên cướp chui vào gầm cầu Dục Quang cố thủ. Đây là chiếc cầu bê-tông dài khoảng 20m bắc qua một con ngòi. Các lực lượng gồm CA huyện Việt Yên, CA tỉnh Bắc Giang; CA huyện Hữu Lũng, cảnh sát hình sự CA tỉnh Lạng Sơn... cùng các chiến sĩ thuộc Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Giang, Sư đoàn 3 cũng có mặt vây chặt khu vực cầu, quyết không để hai tên cướp tháo chạy.
Đòn quyết định
Do hai tên cướp cố thủ với hai khẩu súng AK và một cơ số đạn khá lớn, được sự đồng ý của Bộ tư lệnh Quân khu I, Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Giang quyết định điều xe bọc thép đến hiện trường.
Trời mỗi lúc một tối, mưa ngày càng nặng hạt. Các lực lượng bao vây được lệnh bám sát, không để bọn cướp lợi dụng đêm tối xuôi theo dòng nước trốn thoát.
Tại một nhà dân ở ngã ba Đình Trám, Ban chỉ huy được thành lập do đại tá Hà Ngọc Hoa, Phó chỉ huy trưởng - Tham mưu trưởng Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Giang làm trưởng ban; thượng táNguyễn Hữu Gia, Phó Giám đốc CA tỉnh Bắc Giang và đồng chí Khánh, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 3 là phó trưởng ban. Ban chỉ huy nhận định: Sau khi cướp súng và hung hãn xả súng vào người dân để cướp tài sản, lại bị bao vây chặt, bọn cướp sẽ rất ngoan cố chống cự. Phương án hành động là dùng xe bọc thép tiếp cận đầu cầu, sử dụng súng đại liên trên xe khống chế hai bên cầu và gọi hàng thời gian từ 30 - 40 phút, nếu bọn cướp không ra hàng sẽ dùng lựu đạn tấn công tiêu diệt.
Đúng 20 giờ 5 phút, chiếc xe thiết giáp BTR-152 có gắn một khẩu đại liên, rọi đèn pha sáng trưng tiến về phía cầu Dục Quang nơi hai tên cướp ẩn nấp phía dưới. Trên xe, ngoài đại úy Hoàng VănKhuyến lái xe, còn có năm sĩ quan trong đội trinh sát đặc nhiệm và Trưởng ban tác huấn (Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Giang) là trung tá Nguyễn Trọng Trường.
22 giờ 5, Ban chỉ huy ra lệnh cho xe bọc thép tiến vào khu vực cầu Dục Quang. Khoảng 40 phút sau, đồng chí Trường liên tục dùng loa kêu gọi hai tên cướp hạ vũ khí đầu hàng để hưởng chính sách khoan hồng, nhưng chỉ được trả lời bằng nhiều loạt đạn AK. Đồng chí Trường lệnh cho xe thiết giáp tiếp tục rọi đèn pha, tiến vào cách cầu 3m rồi cho anh em xuống xe bò vào mặt cầu, bốn đồng chí án ngữ bốn góc trên mặt cầu. Đồng chí Trường tiếp tục gọi hàng và hô lớn: “Tiểu đội 1 vòng sang phải, tiểu đội 2 cơ động sang trái bắn yểm trợ, tổ B41 vào vị trí, sẵn sàng đợi lệnh” (thực ra chỉ có một đồng chí cơ động sang phía trái dùng AK bắn yểm trợ).
Có lẽ nghe thấy thế, hai tên cướp không còn hồn vía nào nữa nên cứ chui sát dưới gầm cầu. Nhưng chúng vẫn tiếp tục bắn trả không chịu ra hàng. Chỉ đến khi đại tá Hà Ngọc Hoa xin phép cấp trên cho tiêu diệt, lúc ấy mới là phút quyết định. Bốn đồng chí nằm trên mặt cầu ép người sát vào mép bê-tông bờ ngoài mặt cầu ngay trên đầu bọn cướp, rút lựu đạn tung xuống gầm cầu. Sau hai loạt lựu đạn, bọn cướp chưa bị tiêu diệt ngay và thỉnh thoảng lại ngoan cố bắn trả. Chỉ đến loạt thứ tư rồi thứ năm thì tiếng AK im bặt. Các lực lượng tham gia chiến đấu lại tiếp tục kêu gọi đầu hàng nhưng không thấy chúng bắn trả. 23 giờ 45, dòng nước dưới chân cầu lập lờ xác hai tên cướp. Tang vật thu tại hiện trường là chiếc xe Dream, 2 khẩu AK, 5 băng đạn. Sau hơn 6 giờ truy kích, quân đội và CA tỉnh Bắc Giang phối hợp cùng CA tỉnh Lạng Sơn, cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 3 đã diệt gọn hai tên cướp.
Trong khi khám nghiệm tử thi, cơ quan Công an phát hiện trong túi quần của một tên cướp một số giấy tờ mang tên Phạm Trung Kiên (SN 1976, quê quán ở Vĩnh Bảo, Hải Phòng, thường trú tạitổ 4, phường Tân Long, thành phố Thái Nguyên). Kiên nguyên là quân nhân của đơn vị quân đội vừa bị mất súng. Tên cướp còn lại có đặc điểm dị dạng, bàn tay trái có 6 ngón, đó là Phạm Trung Sơn (SN 1981, cùng trú phường Tân Long, TP. Thái Nguyên) là con chú ruột Phạm Trung Kiên.
Nguyên nhân gây án
Phạm Trung Kiên sinh ra và lớn lên tại thành phố Thái Nguyên. Tháng 2-1996, Kiên là lính của Sư đoàn 3 đóng tại Hữu Lũng, Lạng Sơn. Trong thời gian tại ngũ, Kiên được đơn vị cử đi học Trường quân chính Quân khu I. Từ tháng 8-1998, Kiên xuất ngũ về ở với bố mẹ tại số 29 phường Tân Long, TP. Thái Nguyên.
Sống trong cảnh nghèo như vậy nhưng chưa thấy Kiên than vãn, làm điều xấu với ai bao giờ. Trái lại, Kiên rất thương bố mẹ và chăm chỉ lao động. Mặc cảm với phận nghèo, Kiên ít giao du với bạn bè cùng lứa. Sau khi ra quân, Kiên làm nhiều nghề như nuôi gà công nghiệp, sửa xe đạp, đóng gạch thuê... Mỗi khi làm được tiền, Kiên đều đưa hết cho bố mẹ để phụ giúp nuôi em. Trước khi vụ án xảy ra, Kiên và mẹ là bà Nguyễn Thị Mùi có mâu thuẫn với nhau về tiền bạc. Đêm 2-8-1999, bà Mùi mắng mỏ, mạt sát Kiên và bảo y vẫn còn ăn bám gia đình. Đêm hôm đó Kiên sang ngủ với Sơn, sáng 3-8 cả hai bỏ nhà ra đi. 14 giờ ngày hôm sau thì hai tên tổ chức cướp súng và gây án ở hai tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang. Có lẽ trong lúc bức bối về tiền bạc Kiên đã nảy sinh ý nghĩ điên rồ đến đơn vị cũ cướp súng để làm vũ khí đi cướp tài sản nhằm tự khẳng định mình.
Phạm Trung Sơn là con một trong gia đình bố vào tù, mẹ đi làm ăn xa nên ngay từ nhỏ Sơn đã thiếu sự chăm sóc của gia đình. Học tới lớp 5, Sơn luôn bị điểm kém nên chán học. Do có dị tật bẩm sinh từ nhỏ (bàn tay trái có 6 ngón) khi đi học luôn bị bạn bè trêu chọc nên Sơn bỏ học và mặc cảm với số phận của mình, đi làm thuê để nuôi thân, và 18 tuổi y đã có một tiền án về tội trộm cắp tài sản.
Từ khó khăn kinh tế, lại thiếu sự định hướng của gia đình nên ý chí nảy sinh tội phạm đã bùng phát trong chúng và hậu quả thật đau lòng. Hai người dân vô tội đã chết và nhiều người khác bị thương trong vụ án này.